Kerk Adorp

De kerk van Adorp (1)

Het mooie blauw geschilderde plafond vertoont wat kale plekken. Hier en daar ziet het eruit of iemand er doorheen is gevallen. “Zover is het nog niet gekomen, maar als er pannen vernieuwd moeten worden, lopen we alleen nog aan de zijkant” vertelt Lammert van Heuvelen in september 1983 over de kerk van Adorp. Dorpsbewoners zijn net een ‘plankenactie’ gestart waarbij mensen een plank kunnen kopen, net zo lang tot de zolder van de kerk weer beloopbaar is. Inmiddels is de kerk van Adorp sinds 1990 gerestaureerd.

Een klok uit Harssens

Wanneer je nu van de stad naar het noorden gaat, kom je eerst de kerk van Adorp tegen. Bijna eigenwijs, met een kleine spitse toren, spiekt ze boven het dorp uit. Wanneer men in de Middeleeuwen dezelfde weg af zou leggen, zou de omgeving er wezenlijk anders uit hebben gezien. Vanuit de stad kwam men voorbij het klooster Selwerd, eerst de borg en de kerk van Harssens tegen. De borg Harssens bestaat niet meer. Slechts de boerderij Harssensbosch, die vroeger in het bos, aan de ingang van het borgterrein lag, herinnert aan dit verleden. De kerk van Harssens is in 1800 afgebroken, maar was toen allang vervallen. De borg was een aantal jaren eerder al ter afbraak verkocht voor een bedrag van fl 1599,- aan aannemer Teye Uilkens. Wanneer je dichter bij Adorp kwam, zou je zien dat de kerk een grote losstaande toren had. Deze losstaande toren is in 1794 gesloopt. De dakruiter, het houten torentje op het dak, dient sindsdien ter vervanging. In de toren hangt de klok die in 1648 voor de kerk van Harssens is gegoten.

De kerk

De kerk van Adorp is in de eerste helft van de dertiende eeuw gebouwd. In 1667 kreeg ze een nieuwe oostmuur en een nieuwe westelijke ingang. In de negentiende eeuw is de kerk aan de buitenkant gepleisterd. De kerk bezit mooi meubilair: een preekstoel, doophek en banken uit 1667. Ook de avondmaalstafel is zeventiende-eeuws. Het in 1636 door Thijs Pytters gemaakte, voorheen op de kerkzolder opgestelde uurwerk staat nu in het koor. In de vloer van schip en koor liggen verschillende grafzerken. In het oostelijke gedeelte van de kerk zijn drie gedenkstenen aangebracht: een steen aan de noordzijde en twee stenen aan de zuidzijde. Die aan de noordzijde is vrijwel onleesbaar, die aan de zuidzijde kunnen nog wel ontcijferd worden. Eentje ervan herinnert aan Albertus Muntinghe Stratingh die van 1830 tot 1850 predikant te Adorp was. Hij werd er ook geboren, als zoon van dominee Everhardus Stratingh en Margje Cleveringa. De grafzerk van zijn moeder Margje bevindt zich binnen, in de vloer van het koor. De andere steen noemt de naam van Albertus’ vrouw, Sibilla Catharina Jansonius, die in 1847 op 34-jarige leeftijd overleed. In 1815 kreeg de kerk voor het eerst een orgel, wat jaarlijks onderhouden werd door de orgelbouwers N.A. Lohman & Zoon. Waarschijnlijk was dit orgel afkomstig van de borg Harssens en betrof het een huisorgel van omstreeks 1680.
Vanaf dan heeft de schoolmeester in Adorp het erg druk, naast zijn functie als schoolmeester, koster en voorzanger is hij nu ook organist. In 1836 was dit Sietse Pieters Brill. De roeping van de heer Bril lag echter meer bij de kerk dan bij het onderwijs. De hoofdinspecteur van het onderwijs schrijft over de school in Adorp. “Te Adorp was het, dat ik het schoolonderwijs in zoo een ellendigen toestand vond. In het lokaal vond ik 37 kinderen bijeen. Het onderwijs was er meer dan een halve eeuw ten achteren. ” De reactie van de heer Brill was: dat men in Adorp niet veel op had met verbeteringen. Hij werd echter gedwongen tot ontslag en vestigde zich als landbouwer in Ulrum.

Tegenwoordig wordt de kerk beheerd en geëxploiteerd door een groep actieve vrijwilligers uit het dorp. Net als in de tijd van de “plankenactie” staat de kerk figuurlijk nog altijd midden in het dorp. Wanneer u eens een kijkje wilt nemen in de kerk neem dan contact op met de heer Bruins, Torenweg 1 in Adorp.

Enige aanvullingen op “Kerken met een verhaal”.

1. Sloop kerk te Harssens
Uit aantekeningen van F.J. Bisschop, die ik in 1959 van hem heb gekregen, blijkt dat de reeds gehavende kerk te Harsens in 1785 op afbraak werd verkocht. Jan Pieters Timmer van Noordwolde en Pieter Jonkman van Bedum hebben de kerk gesloopt. De luidklok in de toren van Adorp hing oorspronkelijk in de kerktoren van Harssens. De 135 kilogram zware klok werd in 1618 gegoten op kosten van de bevolking van Harssens. Het opschrift van de klok luidt: “Henric Wegewart D.J. heft mi gegoten voor de van Harssens in Deventer anno 1618”.

2. Avondmaalsgerei
Het avondmaalgerei bestaat uit vier bekers en twee schenkkannen. Twee van de bekers zijn van het jaar 1900. De beide andere – van electrozilver vervaardigd – vertonen geen jaartal, maar hebben dan in scripties “Doe dat tot mijne gedachtenis. Luk.22: 19” en “Komt tot mij die vermoeid en belast zijt en ik zal u rust geven. Matth 11 :28” De tinnen schenkkannen hebben geen inschriften

3. Het orgel in de kerk te Adorp
Het orgel is door Marten Eertman in 1898 te Noordwolde gebouwd. Bij de bouw maakte hij gebruik van een groot aantal oude pijpen uit het orgel dat al in de kerk aanwezig was. Waar dit orgel vandaan kwam is onzeker. Sprake is van het verwerven van een orgel uit een afgebroken kerk. Het is mogelijk dat dit de kerk van Harssens zou kunnen zijn geweest. Rond 1815 werd dit orgel door N.A. Lohman en zonen in de kerk geplaatst. Ook dit orgel bevatte al veel oud pijpwerk. Sommige pijpen zijn van eind 17de eeuw. De laatste restauratie van het orgel was door Mense Ruiter Orgelmakers te Zuidwolde. Het orgel werd weer in gebruik genomen op 30 maart 1996.

4. Sietse Pieters Brill
Sietse Pieters Brill, geboren in 1801 te Helpman, is in 1821 benoemd tot hoofdonderwijzer te Adorp. Hij had niet alleen de functie van onderwijzer, maar hij werd ook koster, voorzanger en organist van de kerk te Adorp en Harssens. S.P. Brill kreeg moeilijkheden zowel met het gemeentebestuur als met de kerkenraad te Adorp en Harssens. Met het gemeente bestuur kwam hij in aanvaring daar hij kinderen op de school toeliet die niet tegen de pokken ingeënt waren. Ook de schoolopziener vond het onderwijs in Adorp “Meer dan een halve eeuw te achteren”. Daar kwam nog bij dat de kerkenraad van de kerk van Adorp en Harssens niet toestond dat S.P Brill enige keren niet op het Heilige Avondmaal verscheen. In een gesprek daarover zei hij dat hij ook niet beloven kon dat daar verandering in kwam. In 1840 heeft hij zelf ontslag aangevraagd, zodat hij als schoolonderwijzer pensioen kon krijgen. Hij vestigde zich toen als landbouwer te Ulrum. Zijn zoon Pieter Sietses, geboren in 1822 te Adorp, komt in mei 1863 als landbouwer terug in Adorp.

A.Miedema-Sikkens

Deze artikelen zijn overgenomen uit het Contactblad “Adorp,Sauwerd,Wetsinge” van 28 jan en 25 feb 2004

De kerk van Adorp (2) en Harssens

31-03-2006	Kerk van Adorp
31-03-2006	Kerk van Harssens

De kerk van Adorp (3)

In dit artikel beschrijft Ada van Deijk de bouwgeschiedenis en het interieur van de kerk van Adorp, een van de minder bekende middeleeuwse kerken van Groningen. Dit artikel is overgenomen uit “Groninger Kerken”, het tijdschrift van de Stichting Groninger Kerken (www.groningerkerken.nl)

Metaalwerk in de kerk van Adorp

Hierin beschrijft en tekent K.T. Meindertsma het metaalwerk: Het interieur van de kerk is tamelijk sober. Nadere beschouwing leert echter dat er diverse kleine en grotere onderdelen van metaal zijn die een gedetaileerde beschrijving verdienen. In aansluiting op het grote artikel van K.T. Meidertsma over het metaalwerk belicht Wim Appelboom een wel heel bijzonder stuk,te weten het torenuurwerk, dat al enige tijd geen dienst meer doet als aanwijzer maar dat te bewonderen is in de kerk zelf.

Wandbord in de kerk van Adorp

De tekst zoals op het bord is vermeld: “Het wapen van de Heerlijkheid Harssens die met Adorp een “regtstoel” uitmaakt, “vanouds omgaande in acht beurten”. Eveneens verenigd in het kerkelijke, berust de collatie mede bij opgemelde Heerlijkheid”

Wie goot de Adorper luidklok?

De luidklok gegoten in Deventer anno 1618.

Reparatie van de klok

“Na kort gebruik werd ik gescheurd En had mijn klank verloren Doch daarom niet getreurd Nu ben ik weer vernieuwd En laat mij beter horen.”

18-11-2008

Tekening van de Kerk van Adorp Meerdere tekeningen zijn te vinden via de invetarislijst van het “papieren archief” in /archief/Doc._papier.